Covid19 virüs salgını tüm dünyada tarihte görülmemiş bir ekonomik krizin başlaması için tetikleyici unsur oldu. Milyonlarca insan işsiz kaldı. Belki 10 binlerce işletme bir daha geri dönmemek üzere kapandı. Tablo 1929 Büyük Buhranı’ndan bile daha ağır bir noktaya doğru gidiyor.
Yaşanan ekonomik kayıplar çok büyük olunca merkez bankaları hükümetler ve hatta IMF’ten işletmelere finans piyasalarına ve bireylere yardım etmesi istendi. Onlar da ellerinde en etkili olduğunu düşündükleri silaha sarıldırlar: Para Basma
2008 Krizi’ne kadar 200 yıllık tarihinde 09 trilyon $ Merkez Bankası parası basan ABD; 2008’den sonra birkaç yılda 36 trilyon $ yani 200 yılda ürettiğinin dört katını basmıştı! 2020 Krizi’nde ise daha birkaç haftada 15 trilyon $’ı piyasaya sürdü. Sene sonuna kadar tek başına Amerika’nın bastığı para miktarının toplamda 9 ila 12 trilyon $’a ulaşması bekleniyor.
Merkez bankaları şimdiye kadar para basmak için piyasadan devlet ve özel borçlanma senetleri satın alıyordu. İngiltere Merkez Bankası (BoE) geçen hafta ilk kez bu uygulamayı da bypass etti. Doğrudan hükümet harcamalarını finanse edeceğini açıkladı. Yani BoE artık direkt para basıp hükümete verecek. Dünya’nın diğer önemli merkez bankaları da elbette para basma kervanına katılıyor.
Bu ortamda çıkarılan bazı manipülatif haber ve yorumlarla kamuoyunda şöyle bir beklenti oluşturuldu: “Dijital para diye yeni bir şey var devletler bundan basabilir ve ekonomileri yani vatandaşları kurtarabilir.”
Öncelikle burada geçen dijital para aslında kripto paradır. Dünyanın hakim güçleri başlangıçta kripto para ve özellikle Bitcoinle alay ediyorlardı. Şimdi kendileri de bu yeni teknoloji ile para üretmek istiyor. Ancak alay ettikleri şeyin aynısını yaptıkları anlaşılmasın diye buna dijital para diyorlar.
Oysa şu an kullandığımız para ve bankacılık sisteminin çok büyük bir bölümü zaten dijital. Devletlerin para basıp vatandaşlara dağıtması için yeni bir kriptodijital para üretmesine gerek yok. Devlet para basıp şirket veya vatandaşların mevcut dijital banka hesaplarına çok kolay bir şekilde gönderebilir.
Bazıları diyor ki banka hesabı olmayan çok kişi var. Örneğin Amerika’da bile on milyonlarca banka hesabı olmayan veya bankaları çok az kullanan insan var. Bunlara ancak kriptodijital para ile ulaşabiliriz diye iddia ediyorlar. Oysa banka bile kullanmayan bir insana kripto para gibi kavranması oldukça güç bir konuyu anlatmak aslında daha zor. Banka kullanmayan ama cep telefonu kullanan insanlara kripto dijital cüzdan dağıtacaklarını söylüyorlar. Oysa bu kişilere kolaylıkla mobil banka uygulamaları da yüklenebilir. Mevcut dijital mobil banka hesabı ve uygulaması oluşturmak kripto dijital cüzdan oluşturmaktan daha zor değil.
Burada kripto dijital paraların bazı grup ve devletlerce ön plana çıkartılmasının asıl sebebi fırsat bu fırsat dolar cephesinde daha fazla gedik açma amacıdır. Blokchain teknolojisine dayanan kriptodijital paralar klasik dijital paraların aksine tek bir merkezden idare edilmez. Kriptodijital paralarda kayıtlar ağa üye olan tüm bilgisayarlarda aynı anda tutulur. Merkezini kapatarak klasik dijital paraları etkileyebilirsiniz ancak bir merkezi olmayan kriptodijital paraları kapatamaz onlara müdahale edemezsiniz. Böylece bir çok devlet ve oluşum özellikle merkezi dijital dolar ve SWIFT sistemini ekarte etme yeteneğine sahip olma peşinde.
Ayrıca kriptodijital para üretmek devletler için yeni bir petrol ya da altın madeni bulmak gibi bir şey değil. Yani devlete artı gelir yazacak bir olay şeklinde anlaşılması yanlış. Herhangi bir devlet kriptodijital para ürettiğinde kendi para biriminden fazla fazla basmaktan farklı bir işlem yapmış olmayacak.
Elbette şu an yapıldığı gibi klasikdijital ya da önerildi gibi kriptodijital para basmak aynı kapıya çıkacak. Şirketler ve vatandaşlar önceleri devlet babadan havadan gelen paraları almaktan çok mutlu olacaklar. Ancak bir yandan üretim düşerken piyasaya normalden çok daha fazla para çıkması sonuçta kaçınılmaz olarak fiyatların hızla artmasına neden olacak. Yani yaşlı bir canavar tüm dünyada tekrar kafasını su yüzüne çıkartacak: Enflasyon!
