1920lerin başında on yıl boyunca hızla yükselip düşen bir balon varlık vardı. Bu varlığı elinde tutan insanlar beş kez paralarının yüzde 100ünü kaybettiler. Bazen büyük servetler kazandılar bazen de varlıklarının değerinin hiperenflasyon tarafından yok edildiğine tanıklık ettiler.
Bahsettiğim varlık Weimar dönemi Almanyasının Markaları ile fiyatlandırılan altın. Bu size Bitcoini hatırlatıyorsa yalnız değilsiniz. Weimar Cumhuriyeti Almanyada Philipp Scheidemannın 9 Kasım 1918 tarihinde cumhuriyetin ilan edilmesi ile başlayıp 30 Ocak 1933 tarihinde Adolf Hitlerin şansölye teslim kadar süregelmiş döneme verilen isimdir. Almanya Birinci Dünya Savaşı’nın tazminatını ödeyebilmek için para basmaya başlamıştı. Banknot matbaası Weimar Cumhuriyeti’ni hiperenflasyona sürükledi. Kanada Rutgers Üniversitesi öğretim üyelerinden Michael Bordo en feci enflasyonun 1920’li yıllardaki Weimar Cumhuriyeti’nde yaşandığını söylüyor. Bu sorunlar yüzünden Weimar Almanyası o dönemde iflas etmişti.
Analist Luke Gromen Tree Rings adlı haber bülteninde Weimar Almanyasındaki altın ve bugün Bitcoinin oynaklığı arasındaki şaşırtıcı benzerlikleri inceledi. Sonucu? Bitcoin bizi önümüzdeki çok büyük jeopolitik değişiklikler konusunda uyaran fiat paranın yüzleşeceği kadar büyük bir balon değil.
Merkez bankaları son 10 yılda düşük faiz oranları ve parasal genişlemeye sahip piyasalarda fiyat keşfini durdurdu. Bunu iş döngüsünün hoş bir şekilde yumuşatılması olarak veya borç batağındaki işletmelerin işlevsiz bir şekilde etkinleştirilmesi olarak görüyor olsanız da sonuç şudur ki şimdi tek tek şirketlerin sağlığına veya varlık fiyatlarından bir bütün olarak reel ekonomiye dair bir fikir edinmek çok zor.
ABDnin Sonu Weimar Almanyası Gibi Olabilir
Bitcoin gibi son derece değişken kripto para birimlerinin popülaritesindeki artış bu ABD Federal Rezervi etkin köpüğün spekülatif bir işareti olarak görülebilir. Ancak ABD ve doların daha az rol oynayacağı yeni bir dünya düzeninin erken bir işareti olarak yorumlanabilir.
Donald Trump dönemi ve onun çılgın siyaseti dünyanın Amerika’ya olan güvenini olumsuz etkiledi. Bu aynı zamanda bazı çevrelerde doların küresel rezerv para birimi olarak istikrarına olan güveni de azalttı. Bu duygu 6 Ocakta ABD Kongre Binasına yapılan saldırı sırasında zirveye ulaştı. Finans politikası analisti Karen Petrounun son zamanlarda müşterilerine verdiği bir notta belirttiği gibi: “Bu darbe girişiminin birçok zayiatı var ancak ABD doları bunların arasında olabilir. Sonuçta dolar ölümsüz değil “
Trump kesinlikle Amerikaya dair her şeyin değerini düşürdü ve Trump aynı zamanda ABDdeki uzun vadeli ekonomik sorunların da bir sebebi olarak kalacak. Bu sorunlar son yıllarda varlık fiyatlarını yüksek tutan ancak aynı zamanda borç ve kaldıracı teşvik eden düşük oranlar ve para politikası tarafından belgelendi.
Bitcoinin yükselişi yatırımcı topluluğunun bazı kesimlerinde ABDnin kaderinin nihayetinde Weimar Almanyasına benzeyeceğine olan inancını yansıtıyor çünkü 2008 sonrası finansal kriz piyasalarını istikrara kavuşturmak için tasarlanan para politikası artan ABD borç yükünün Covid sonrası parasallaştırılmasına yol açıyor. Sonuçta borçtan kurtulmanın yalnızca üç yolu vardır: büyüme kemer sıkma veya para basımı. ABD hükümeti o kadar çok borç satarsa ve dolar değerini kaybetmeye başlarsa Bitcoin muhtemelen güvenli bir liman olabilir.
Weimar dönemi Almanya’sının para birimindeki değer kaybı iyi sonuçlanmadı. Bu Bitcoin patlamasının başka bir yönünün altını çiziyor. ABDnin önde gelen siyasi ve ekonomik güç olduğu tek kutuplu bir dünyadan artık serbest ticaret ve dizginlenmemiş kapitalizm lehinde bir uzlaşmanın olmadığı post-neoliberal bir dünyaya geçtik. Muhtemelen iki hatta üç kutbumuz olacak: ABD Avrupa ve Çin. Çin ABD finans sistemine daha az bağımlı olma daha az ABD Hazine tahvili satın alma ve kendi dijital para birimini kullanma arzusunun sinyalini verdi.
Bu dünyada Yuan ve Euro giderek daha önemli değer depoları haline gelirken doların ana rezerv para birimi olmaya devam edeceğini hayal etmek kolaydır. Ancak sınırları kolayca geçebilen kripto para birimlerinin hükümetler tarafından basılan fiat paraya göre bazı avantajları olduğu da düşünülebilir. İnsanların ve malların göçü daha kısıtlı hale gelse de dijital ticaret ve bilgi akışı büyümeye devam ediyor.
Yeni Dünya Düzeninde Her Şey Farklı Olacak
Elon Musk Mark Zuckerberg ve Jack Dorsey gibi teknoloji liderleri de dahil olmak üzere kripto para savunucuları dijital para birimlerinin bu daha çok kutuplu ve yeni dünya düzenine daha uygun olduğuna inanıyor. Bu paralar büyük ölçüde düzenlenmemişlerdir ve bu nedenle siyasi güçlere daha az tabidirler. Büyük teknoloji platformlarının son zamanlarda gücünü Trumpı sosyal medyadan kaldırarak gösterdiği gibi Bitcoin de yeni dünya düzeninden kaynaklanabilecek herhangi bir para milliyetçiliğinin üzerinde düşebilir.
Kripto para birimi değişen dünyaya düzeninde dijital altın rolünü alacak mı? Dijital paralar Washington ve Pekinden daha güçlü olacak mı? Belki. Ancak egemen devletlerin bu dijital tehdidi düzenlemek için harekete geçmesi de mümkündür. ABDde Hazine Bakanı Janet Yellen gelecekteki kripto para birimi düzenlemesi konusunu çoktan gündeme getirdi.
Bitcoini bir balon olarak da görmüyorum. 20. yüzyılın başında otomobil üreticileri at arabasının yerini almayı başardı. Şimdi Bitcoin Ethereum veya henüz icat edilmemiş bir dijital para biriminin uzun vadede bu yarışı kazanabilme ihtimali yüksek.